Huidafwijkingen bij schapen: een schimmel in het gras

Afgelopen maand zijn we in de praktijk bij een schapenhouder en rundveehouder geweest, waarbij een dier werd aangeboden met huidafwijkingen op de kop. De afwijkingen leken op zonnebrand met korstvorming en vervelling, maar bij een uitgebreide inspectie van de kop viel ook verdikking van het weefsel op. Het betrof in beide gevallen één dier in de koppel.

Huidafwijkingen kunnen verschillende oorzaken hebben. Naast verschillende parasieten (oa. leverbot, knutten) kunnen ook verschillende planten en schimmels hiertoe leiden. Het is van belang om goede informatie te verzamelen over het bedrijf, de weidesituatie en het rantsoen aangevuld met goed lichamelijk onderzoek en aanvullende diagnostiek (bijvoorbeeld bloedonderzoek). In geval van sterfte van een dier is pathologisch onderzoek het advies, zeker wanneer meer dieren in een koppel aangedaan lijken te zijn.

In dit geval bleek de huidafwijking veroorzaakt te worden door uitgebreide leverschade hoogstwaarschijnlijk als gevolg van de aanwezigheid van het mycotoxine sporidesmin (= gifstof van de schimmel). Deze gifstof is afkomstig van schimmelsporen van de schimmel Pithomyces chartarum in het dier. Het mycotoxine worden geconcentreerd uitgescheiden in de galgangen in de lever en zorgt daar voor uitgebreide ontstekingen. De leverschade zorgt ervoor dat afbraakproducten die vrijkomen bij het omzetten van bladgroen niet volledig kunnen worden afgebroken. Deze stoffen blijven in het lichaam aanwezig en zorgen onder invloed van zonlicht voor de huidafwijkingen.

Bloedonderzoek op specifieke stoffen van de lever kan aanwijzing geven voor de schade op leverniveau. Helaas is dat niet direct bewijzend voor aanwezigheid van de schimmelsporen, aangezien ook andere planten (zoals st Janskruid, Jacobskruiskruid, boekweit) en een leverbotinfectie kunnen leiden tot leverschade. Het uitsluiten van deze mogelijkheden is wenselijk, naast toch ook de bevestiging van aanwezigheid van schimmelsporen, incl. het mycotoxine.

De schimmel kan worden aangetoond op een grasmonster. De schimmel Pithomyces chartarum groeit namelijk op dood plantmateriaal in de grasmat onder warme, vochtige omstandigheden en kan sporen produceren die het mycotoxine sporidesmin bevatten. Na bewerking van het grasmonster in het laboratorium kunnen de schimmelsporen worden aangetoond. Onderzoek naar het mycotoxine is wat lastiger en daarvoor moeten monsters opgestuurd worden naar een speciaal laboratorium. De bedrijfsinformatie aangevuld met de verschillende onderzoeken kunnen wel een redelijk vermoeden geven naar een mogelijke oorzaak. Daarnaast zijn bepaalde weersomstandigheden (droge periode gevolgd door nattigheid, vaak eind zomer of begin van het najaar) van belang en is het goed om alert te zijn op vergelijkbare signalen in de omgeving of in de rest van Nederland.

Voor dieren die huidafwijkingen hebben als gevolg van een dergelijke leverschade is het advies om die dieren in ieder geval op te stallen en uit het zonlicht te houden. Ter ondersteuning kan pijnstilling gegeven worden. De capaciteit van leverweefsel is doorgaans erg groot en dieren kunnen herstellen, zeker wanneer op tijd wordt ingegrepen!

Heeft u twijfel bij één van uw dieren dan kunt u altijd contact opnemen met de praktijk via 0348-442653.